Từ “Tiền ảo” đến “Tài sản số” – chặng đường tiến hóa của crypto tại Việt Nam
Xuất hiện tại Việt Nam từ những năm 2010, Bitcoin đã trải qua vô vàn thăng trầm biến động cùng nhiều tội danh bị gắn ghép, từ lừa đảo đến rửa tiền. Giờ đây khi Luật Công nghiệp Công nghệ số và Nghị quyết số 5 chính thức được ban hành, Bitcoin hay tiền mã hóa nói chung đang đứng trước cánh cửa công nhận rộng rãi và chính thống hơn. Hãy cùng Coin68 đi lại con đường của crypto dưới góc độ pháp lý và sự phổ biến của các danh xưng qua từng thời kỳ.
Nhìn chung, sự phát triển pháp lý có thể được chia làm hai giai đoạn:
Thời kỳ đầu các cơ quan quản lý thiên về kiểm soát rủi ro, và bắt đầu dịch chuyển trong vài năm trở lại đây sang vai trò thiết kế khung quản lý “tài sản ảo” và “nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo” (từ đây gọi là VA/VASP), sandbox, luật hoá “tài sản số”. Sự dịch chuyển này tương đồng với khung VASP/Travel Rule của Hàn Quốc, PSA và AML/CFT của Singapore hay MiCA Liên minh Châu Âu. Nhìn chung xu hướng của cơ quan quản lý nước ta là không hợp pháp hoá vô điều kiện, mà chuẩn hoá để quản lý.
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
Khung đo dựa trên chỉ số Google Trends phạm vi tại Việt Nam, từ giai đoạn tháng 1/2017 đến tháng 8/2025. Chỉ số của Trends dùng để so sánh động lực quan tâm theo thời gian; so sánh chéo các thuật ngữ cho thấy sự tương quan. Dữ liệu đã được xử lý làm mượt (Moving Average) để quý độc giả thuận tiện theo dõi.
Xu hướng chung có thể được diễn giải như sau:
Đặc biệt, từ khóa “Tài sản mã hóa” đang có xu hướng tăng trưởng với Nghị định số 5 về Triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa trong 5 năm.
Trong giai đoạn 2017–2019, văn bản nhà nước sử dụng cụm “tiền ảo/tiền điện tử/tài sản ảo” ví dụ như QĐ 1255, chỉ thị 10, các cảnh báo của NHNN. Từ khóa “tiền ảo” đạt đỉnh theo chu kỳ 2021, nhưng suy giảm tương đối sau 2022.
Đến giai đoạn sau, xuất hiện sự dịch chuyển khái niệm sang “tài sản số” trong các văn bản cấp cao như QĐ 194 yêu cầu khung với VA/VASP; và đặc biệt là Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025 chính thức định nghĩa “tài sản số” trong luật. Nhờ đó, từ khóa “tài sản số” từ mức thấp trước 2021 đã bứt phá nhanh, nổi lên trong nhóm top chủ đề tài chính được tìm kiếm.
Đứng dưới góc độ chính sách, việc các cơ quan quản lý và truyền thông đại chúng chuyển từ cách gọi có sắc thái tiền tệ thay thế (tiền ảo) sang tài sản (tài sản số/tài sản mã hoá) là cực kỳ then chốt.
Điều này một mặt mở ra cơ chế thuế, kế toán, công bố thông tin, bảo vệ nhà đầu tư – cách tiếp cận tương tự các thị trường phát triển như EU, Singapore hay Hàn Quốc. Bước đi cũng là phù hợp khi Việt Nam đang mong muốn hội nhập sâu toàn cầu với việc tuân thủ các quy tắc chung theo chuẩn của FATF.
Mặt khác sự chuyển mình này còn thể hiện rõ tinh thần tiến bộ và cởi mở hơn cho giai đoạn sắp tới, khi nền kinh tế Việt Nam yêu cầu hàm lượng đổi mới sáng tạo cao.
Về góc nhìn nhà đầu tư cá nhân, sự trỗi dậy của từ khóa “tài sản số” hay “crypto” trong nhu cầu tìm kiếm ngày càng khẳng định việc công nhận và tính chín chắn của thị trường.
Với một khung pháp lý đầy đủ trong tương lai, giới đầu tư sẽ có nhiều hơn sự bảo vệ từ cơ quan chức năng, như một nền móng an toàn bền vững. Nền móng ấy sẽ không chỉ thúc đẩy dòng tiền lớn từ các định chế tài chính truyền thống đi cùng kỳ vọng việc hợp thức hóa dòng vốn. Mặt khác, các sản phẩm compliant như custody, token hoá, Real world asset (RWA), hay stablecoin có kiểm soát sẽ đủ sức bung mình với cơ chế rõ ràng, đồng thời giảm rủi ro từ hoạt động kém minh bạch.
Sự thay đổi góc nhìn này là bước ngoặt mở ra cánh cửa cơ hội to lớn để đưa một trong những thị trường có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất hòa nhập vào khuôn khổ chung với các thị trường tài chính sẵn có.
Là cánh cửa để người dân tiếp cận với một thị trường mới, sàn giao dịch là yêu cầu tối thiểu cho sự phát triển lâu dài.
Sau khi Trung tâm tài chính quốc tế triển khai tại Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh, thị trường tài sản số cũng đang được cơ quan chức năng gấp rút xây dựng. Thời gian qua các đơn vị truyền thông, báo đài đã đưa thông tin về việc thí điểm sàn giao dịch tài sản số tại Việt Nam. Dưới đây là một số thông tin tổng hợp về các sàn này:
Theo Nghị quyết số 5, các sàn giao dịch được cấp phép phải là doanh nghiệp Việt Nam, có vốn tối thiểu 10.000 tỷ Đồng, trong đó 35% vốn điều lệ do ít nhất 02 tổ chức là ngân hàng, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, bảo hiểm hoặc công ty công nghệ. Ngoài ra còn có nhiều quy định khác để đảm bảo mức độ an toàn, uy tín của một sàn giao dịch.
Chúng ta đã đi một chặng đường khá xa từ thuở sơ khai đến giai đoạn tiếp cận sớm của một công nghệ lõi trong kỷ nguyên cách mạng 4.0. Giai đoạn tiếp theo sẽ là bản lề cho cánh cửa phổ cập và ứng dụng rộng rãi trong khuôn khổ pháp lý minh bạch, quy chuẩn. Việc khai phá thị trường này giờ không chỉ có việc mở đường của các cơ quan chức năng, còn còn cần nỗ lực vươn mình của từng cá nhân chúng ta, để dựng xây, kiến tạo giá trị tích cực cho cộng đồng chung.
Andy
